دین، چیزی فراتر از یک‌سری دستورات عبادی است. وقتی سخن از دین حق به میان می‌آید، صحبت از مجموعه‌ای است که سعادت انسان را در دنیا و آخرت رقم می‌زند. اما این پرسش همچنان باقی است که چرا خداوند باید برای انسان‌ها قانون وضع کند؟ آیا این قوانین فقط به دنبال هدایت روحی انسان است یا قرار است در عرصه اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی زندگی فردی و جمعی ما نیز اثر بگذارد؟
حجت‌الاسلام سید محسن طیب‌نیا، پژوهشگر معارف اهل بیت(ع) در گفت‌وگویی عمیق و مبتنی بر آیات قرآن و روایات معصومین(ع) به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد و روشن می‌کند دین حق نه تنها انسان را از تاریکی‌های دنیا به نور هدایت کرده، بلکه او را از اسارت نفس و خرافات رها می‌کند.
چرا خداوند برای انسان‌ها دین آورده است؟
در ابتدا به طرح این پرسش می‌پردازیم که چرا خداوند باید برای انسان‌ها دین و قوانین خاصی بیاورد؟ چه نیازی به این دستورات است؟ حجت‌الاسلام طیب‌نیا پاسخ می‌دهد: دین درواقع مجموعه‌ای از دستورات الهی است که هدف آن، هدایت انسان به سوی سعادت واقعی است. اما چرا خداوند این قوانین را برای انسان‌ها آورده است؟ ابتدا باید این نکته را در نظر بگیریم خداوند کسی است که انسان را آفریده و از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است. از این رو او بیشتر از خود ما از مصالح و نیازهای ما آگاه است. وقتی کسی که ما را آفریده، این قوانین را وضع می‌کند، یعنی آنچه برای خیر و سعادت ماست را بهتر از خودمان می‌داند. بنابراین، دین خداوند نه تنها در راستای هدایت ما برای آخرت بلکه برای بهبود و ساماندهی زندگی دنیوی ما نیز طراحی شده است.
در قرآن کریم آیه‌ای داریم که نشان می‌دهد دین به هر دو بعد زندگی، یعنی دنیا و آخرت توجه دارد. این آیه را چطور می‌توان در زندگی فردی و اجتماعی به کار بست؟
این کارشناس دینی توضیح می‌دهد: یکی از آیات قرآن، دعای قرآنی است که هر روز در قنوت نماز می‌خوانیم. خداوند در آیه ۲۰۱ سوره بقره فرموده است «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّار». این آیه یک درخواست جامع و متوازن از خداوند است. خداوند در قرآن به ما می‌آموزد نه تنها در پی سعادت آخرت باشیم بلکه باید به دنیای خود نیز توجه کنیم. این درخواست درواقع به معنای تأمین خیر و نیکویی در هر دو عرصه زندگی است. در دین اسلام، هیچ‌گاه دنیا و آخرت از هم جدا نیستند. دین به ما می‌آموزد برای رسیدن به سعادت دنیا باید از قوانین الهی پیروی کنیم و در عین حال در پی بهره‌برداری از نعمت‌های آخرتی نیز باشیم. بسیاری از کسانی که تنها بر آخرت تمرکز می‌کنند، این حقیقت را فراموش می‌کنند که دین، زندگی دنیوی را نیز هدفمند می‌کند. دین برای انسان‌ها هم در دنیا و هم در آخرت سعادت می‌آورد نه اینکه یکی از آن‌ها را فدای دیگری کند.
دین؛ راهی به سوی نور و آزادی از تاریکی‌ها
چگونه دین می‌تواند انسان را از تاریکی‌ها آزاد و به سوی نور هدایت کند؟ حجت‌الاسلام طیب‌نیا در پاسخ می‌گوید: دین به معنای واقعی کلمه راهی برای رهایی از تاریکی‌ها و هدایت به سوی نور است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّور (سوره بقره، آیه ۲۵۷)، خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند و آن‌ها را از تاریکی‌ها به نور می‌برد. این نور در حقیقت همان هدایت الهی است که انسان‌ها را از گمراهی‌ها و وسوسه‌های شیطانی رها می‌کند. دینی که خداوند برای ما قرار داده است، نه تنها به دنبال هدایت انسان در زمینه‌های معنوی است، بلکه به او می‌آموزد چگونه در این دنیا زندگی کند، درست بیندیشد، درست رفتار کند و به خیر و صلاح خود و دیگران بیندیشد.
امروزه برخی افراد بیان می‌کنند دین، انسان را اسیر کرده و آزادی فردی را محدود می‌کند. این کارشناس دینی در توضیح این ادعا می‌گوید: این تفکر کاملاً نادرست است. دین هیچ‌گاه انسان را اسیر نمی‌کند. درواقع، دین به انسان آزادی واقعی می‌دهد. آزادی در چارچوب دستورات الهی است که به او کمک می‌کند از بند شهوات و خواهش‌های نفسانی خود رها شود. دین به انسان کمک می‌کند خود را از سلطه‌های غیرطبیعی، مانند اسارت در برابر پول، شهوت یا قدرت رهایی بخشد. در قرآن کریم آمده است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (غافر، آیه ۶۰) خداوند به ما می‌فرماید مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم. این نشان می‌دهد دین درواقع یک راه ارتباط مستقیم با خداوند است و هیچ‌گونه محدودیتی در این رابطه وجود ندارد. دین به انسان‌ها کمک می‌کند بر وسوسه‌های نفس خود غلبه کنند و در مسیر حقیقی زندگی قرار بگیرند. این آزادی است، نه اسارت.
آیا می‌توان معنویت را بدون دین تجربه کرد؟
در دنیای امروز برخی معتقدند می‌توان معنویت را بدون دین و فقط با تفکر شخصی تجربه کرد. در این خصوص چه نظری دارید؟ حجت‌الاسلام طیب‌نیا در پاسخ می‌گوید: این تفکر کاملاً مغرضانه است و اساساً با مفهوم حقیقی دین منافات دارد. معنویت بدون دین، درواقع معنویت بدون هدایت الهی است. خداوند در قرآن کریم فرموده است: لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ (شوری، آیه ۱۱) هیچ چیزی مشابه خدا نیست. دین، واقعاً همان معنویت است زیرا تنها دین است که انسان را به سوی حقیقت و کمال هدایت می‌کند. آنچه در تفکرات غیرالهی به معنویت نسبت داده می‌شود، در حقیقت فقط نوعی جست‌وجوی بی‌هدف است. اما در دین الهی، معنویت به انسان حقیقت و هدفی روشن می‌بخشد.
دین؛ راهی به سعادت در دنیا و آخرت
حجت‌الاسلام طیب‌نیا در پایان در مورد نقش دین و هدایت انسان به سمت سعادت واقعی می‌گوید: دین خداوند متعال هیچ‌گاه انسان را محدود نمی‌کند بلکه او را به سوی سعادت واقعی در دنیا و آخرت هدایت می‌کند. دین، انسان را از تاریکی‌ها به نور می‌برد و از اسارت نفس آزاد می‌کند. هر فردی که دین را کنار بگذارد و معنویت را از آن جدا کند، در نهایت در مسیر گمراهی قرار خواهد گرفت. دین خداوند یک مسیر روشن به سوی کمال است و در نهایت وعده‌های الهی تحقق خواهند یافت.
نظر شما